Felsefe El Kitabı
Felsefe El Kitabı’ndan…
Marksist ekonomi politiği incelemenin yerini elbette tutamayacak olsa da, o incelemeyi kolaylaştıracak olan bu el kitabı muhtemelen en çok bir gözden geçirme aracı olarak işe yarayacaktır. El kitabı ilk kez Dördüncü Enternasyonalin Avrupa’daki kadro okulu için geliştirildi. 1 Sonradan (Avustralya) Demokratik Sosyalist Parti(si)nin kadro okulunda da kullanıldı. Yol boyunca tanımlar ile açıklamaların birçoğu, öğrencilerin karşılaştıkları güçlükler ya da sordukları ek sorular göz önünde tutularak tadil edildi.
Ne var ki Marksist iktisadı incelemenin hâlâ bir anlamı olup olmadığı sorulabilir. Avrupa’nın “komünist” devletlerinin çökmesi ve Çin’in kapitalizm doğrultusunda tuttuğu biraz daha yavaş, ama bir o kadar kararlı yol Marx’ın tahlilini gözden düşürmemiş midir? Keynzcilik veya paracılık ya da neo-liberalizm Marksist iktisadın yerini almamış mıdır?
Aslında Marx, “komünizm”in 20. yüzyıl sonundaki akıbetini her nasılsa bilebilmiş olsaydı bile Kapital’in sayfalarında hiç denecek kadar az değişiklik yapardı. Bilimsel sosyalizmin kurucuları, birincil görevlerini, proletaryaya, kapitalizmi yıkmak için gerek duyduğu düşünsel araçları sağlamak olarak görüyorlardı; bu mücadelenin rotasını en genel anlamda öngörmekten başka her şey, mücadelenin sonucu önceden belirlenmiş olmadığı için onların tasarılarının dışında kalıyordu.
Marx ile Engels devrimci kabarmayı çekilmenin izleyebileceğinin tamamıyla farkındaydı; hem 1848 devriminin ve Paris Komününün hem de daha az önemli sayısız muharebenin derslerini dikkatle incelemişlerdi. Komün – dünyanın ilk işçi hükûmeti – kapitalist gericilikçe ezilmeden önce topu topu 70 gün sürmüştü. Ekim Devrimi’nin kurduğu ikinci işçi hükûmeti 70 yıldan çok ayakta kaldı. Yeni devrimler olacak, bunlar çıkarılacak dersler bakımından öncekilerden zengin olacaktır.
Marx’ın ekonomi politiğinin hâlâ bu kadar geçerli olmasının sebebi neyse, yeni devrimlerin patlak vereceğinden emin olabilmemizin sebebi gene odur.
Sermayenin, Marx’ın bir buçuk yüzyıl önce soruşturmaya başladığı temel “hareket yasaları”, kapitalizmin yüzey özelliklerinde meydana gelen bir yığın değişmeye ve nadiren meydana gelen daha esaslı gelişmelere (bunlardan en önemlisi emperyalizmin ortaya çıkışıdır) karşın, modern kapitalizmde işlemeye devam ediyor. Nitekim Kapital’e ilk kez yaklaşan araştırıcı, modern olaylara sağladığı içgörüler karşısında her zaman hayrete…
