Tanrı Yanılgısı
Tanrı Yanılgısı’ndan…
Çağımızın dindar gibi görünen büyük bilim insanlarının inançlarını daha derinlemesine incelediğinizde genelde tersi ortaya çıkar. Bu gerçek hiç kuşkusuz Einstein ve Hawking için geçerlidir. Şu anki Kraliyet Astronomu ve Kraliyet Cemiyetinin Başkanı Martin Rees, bana kiliseye ‘inançsız bir Anglikan… tarikat sadakatinden yoksun birisi’ olarak gittiğini söylemişti. Rees’in dinle ilgili inançları yoktur ancak adını andığım diğer bilim insanlarının, evren tarafından kışkırtılmış olan şiirsel natüralizmlerini paylaşır.
Yakın geçmişte televizyonda yayımlanmış bir sohbet sırasında İngiliz Yahudilerinin saygı duyulan bir kişisi, doğum uzmanı arkadaşım Robert Winston’ı, kendi Yahudiliğinin tam da bu karakterde olduğu ve bu yüzden doğaüstü herhangi bir şeye aslında inanmadığını kabul etmesi için sıkıştırdım. İkna olmak üzereydi ama son anda çekindi (adil olmak gerekirse, benimle yalnızca röportaj yapacağını zannediyordu, bu konulara gireceğimden haberi yoktu.)
Onu sıkıştırdığım zaman, Yahudiliği, hayatını düzene sokmaya ve daha iyiye götürmeye yardım edecek sağlam bir disiplin olarak gördüğünü söyledi. Belki de öyledir; ama bunun dininin doğaüstü taleplerinin gerçek değerleriyle en küçük bir ilgisi dahi yoktur. Yahudi olduğunu gurur duyarak söyleyen ve Yahudi dini kurallarına uyan birçok entelektüel ateist vardır. Bunun sebebi belki eski geleneklere ya da öldürülmüş akrabalara karşı sadakat ve aynı zamanda “din”’i, birçoklarımızın paylaştığı, en ünlü taraftan Albert Einstein olan panteistik saygı olarak sınıflandırmaya olan şaşkın ve şaşırtıcı isteklilik olabilir. İnanmayabilirler ancak Dan Dennett’in söylediği şekilde, ‘inanca inanırlar’.
Einstein’ın en hevesle alıntı yapılan düşüncesi şudur: “Dinsiz bilim topal, bilimsiz din kördür.” Ancak Einstein aynı zamanda şunları da söylemiştir:
Dinsel görüşlerim hakkında okuduklarınız elbette bir yalandı, düzenli olarak tekrar edilmekte olan bir yalan. İnsan suretinde bir Tanrıya inanmam ve bunu hiçbir zaman inkâr etmedim, aksine bunu açık bir şekilde ifade ettim. Eğer içimde dinsel olarak tanımlanabilecek bir his var ise, bu dünyanın yapısı karşısındaki sınırsız hayranlığımdır, elbette bilimimizin açıklayabildiği kadarına.
Einstein kendisiyle çelişiyormuş gibi mi görünüyor? Bu sözler bir tartışmanın iki zıt tezini…
