Yüce Sultan
Yüce Sultan’dan…
Bakış açısına göre, hem Eski Hıristiyan hem Yeni Hıristiyan, bu nedenle de ne Eski Hıristiyan ne Yeni Hıristiyan olan, kısaca söylemek gerekirse “Hıristiyan” olan Catalina’nın Müslüman bir Osmanlı padişahıyla evlenmesi, oyunun mutlu sonla bitmesi, Cervantes’in tek amacının kendi ülkesinde farklı din ve kültürlere karşı izlenen politikaya alternatif olarak Osmanlı devletinde izlenen hoşgörülü politikayı, Catalina’nın direncini sergilemek ve böylece her iki tarafı da memnun etmek olduğunu göstermez.
Önemli olan, teatral olan, Catalina’nın direnci ve padişahın hoşgörüsünün sonuçlarıdır. Cervantes, Müslüman Osmanlı padişahı ve Hıristiyan İspanyol (Habsburglu) Catalina’nın çatışmasından üçüncü bir oyun kişisi yaratır; adını da nükteli bir biçimde eşi benzeri bulunmayacak “bir Osmanlı İspanyol” (un otomano español) koyar. Paradoksal olan, bu “Osmanlı İspanyol”un ne Osmanlı ne de İspanyol (Habsburglu) olmasıdır. Cervantes düşüncelerini ifade edebilmek için kurgusal olana başvurmak zorunda olduğunu, ancak kurgusal olanın da gerçek kadar inandırıcı olması gerektiğini bilir.
Metni yakından incelediğimizde, I. perdede Roberto’nun Lamberto ve Clara’yla ilgili anlattığı şeyler; Clara’nın babasının, gençler birbirlerine denk olmalarına karşın evlenmelerine izin vermemesi, ne olduğu açıklanmayan, çaresi insan gayretiyle bulunmayan talihsizliklerin bu iki gencin evlenmesine engel olması gibi birçok örtük ifade Lamberto’nun kimliğiyle ilgili kuşkuları arttırır. Son perdede Zaida (Clara) ve Zelinda (Lamberto/Alberto) arasında geçen konuşmalar, Catalina, Clara’yla Lamberto’yu evlendirmeye karar verdiğinde Clara’nın evlenmek istememekten söz etmesi gibi daha birçok ayrıntı Lamberto ve Clara aşkını Roberto’nun içerde (sarayda) olanlarla ilgili, güven duymadığı Salek’den bilgi almak için kurguladığı bir hikaye olduğunu gösterir.
Lamberto, elinde Rodos paşası (Bajá de Rodas) olduğunu gösteren padişah buyruğu; berat (patent) ile saraydan ayrılmadan önce Catalina’ya söylediği sözler, Roberto’nun dört gözle beklediği atamayı haber alınca duyduğu mutluluk ve burada sözünü etmediğimiz tüm tuhaflıklar örtük olarak Catalina ile Lamberto arasında bir bağlantı oluğuna ve bu bağlantının “Osmanlı İspanyol”a (otomano español) kadar uzandığına işaret eder. Tüm bu şaşırtıcı çıkarımlar/sonuçlar yapıtın ikinci katmanında Cervantes’in olağanüstü bir ustalıkla kullandığı dil…
