İlk ABD Büyükelçisinin Türkiye Hatıraları
İlk ABD Büyükelçisinin Türkiye Hatıraları’ndan…
Bundan sonraki gelişmelerinde aldığı önlemler ve kararlar zaman zaman sabrımı tüketse, hatta beni gazaba getirse bile, yine de Türkiye’nin daha büyük hedeflere yönelen çalismalarina tüm kalbimle sempati duyacagim. Güçlü bir millîyetçilik, onun basarilarinin anasidir, oysa içerdeki tüm güçler istedigi yönde gelismek için serbest birakilirsa, bugün Türkiye’nin durumunda bulunan herhangi bir ulusun varligini sürdürebilecegi umut edilmez. Bu nedenle onun sovenist ruh yapisina tahammül etmeli ve Türkiye Cumhuriyeti’nin daha büyük hedeflerini içtenlikle göz önüne getirerek elestirilerimizde ölçülü olmaliyiz.
1 EKIM 1927 Bugün Polonya Elçisi Novarski ile görüstüm. Kendisi Ismet Pasa’ya karsi büyük bir sempati duydugunu, onu çok zarif bir insan ve güçlü bir yönetici olarak gördügünü söyledi. Tevfik Rüstü Bey’in tamamen baska tipte bir insan ve fazla bir Sovyet taraftari oldugunu ekledi. Bununla birlikte Cumhurbaskanina çok bagli bir memur oldugunu, Cumhurbaskaninin Sovyet taraftarliginin ise duygulardan pek uzak bulundugunu anlatti. Yunan savasi sirasinda Sovyet Rusya’dan yardim gördügü için; Gazi bu ülkeye karsi bir dereceye dek minnettarlik duyuyor ve dostluk iliskileri içinde yasamayi çok istiyormus; fakat Türkiye’de her ne sekilde olursa olsun; Sovyet propagandalarinin ilk belirtisi acimasiz sekilde bastirilmis, buna girisenler asilmis.
Elçinin kanisina göre bu sekil çabalara bundan böyle de hiç göz yumulmayacakmis.Mr. Kovalski, Mustafa Kemal Pasa’nin iyi duygulara sahip, düsündüklerini oldugu gibi ve açikça söylemeye alismis; zekâsi çok aydinlik sekilde çalisan, gerçekten büyük bir adam oldugunu söyledi. Pek dogal olarak Cumhurbaskani bir diktatör olmak zorunda kalmis, çünkü Türkiye, Isviçre ve öteki Avrupa ülkeleri ile karsilastirilamaz. Türkler daha kendi kendilerini yönetecek duruma gelmemisler; bir diktatörlük olmazsa ülke parçalanabilir.
12 EKIM, 1927 Protokol Genel Müdürü Saffet Ziya Bey saat 2.45’te elçilige gelerek beni ve elçilik erkânini aldi; güven mektubumu sunmak üzere otomobillerle Çankaya’ya gittik. Köske girmeden önce bir tören kitasinca selamlandik, Köskün kapisinda Tevfik Rüstü ve öteki görevliler bizi karsiladi.Hemen cumhurbaskaninin odasina girdim. Kendisi masasinin önünde duruyordu…
